Ελιά

Εξαιρετικά κοσμοπολίτικο και πολυφάγο είδος. Στην Ελλάδα προκαλεί ζημιές κυρίως στην ελιά, στα εσπεριδοειδή, την χαρουπιά, σε καλλωπιστικά δένδρα και θάμνους (π.χ. πικροδάφνη), καθώς και σε φυτά θερμοκηπίου και στην πατάτα.

Το ενήλικο θηλυκό έχει ασπίδιο κυκλικό, χρώματος ανοιχτού κίτρινου. Στα εσπεριδοειδή έχει 3-4 γενεές το χρόνο και στην ελιά 3. Διαχειμάζει ως ακμαίο και ως προνύμφη δεύτερου σταδίου. Τον Μάρτιο τα ακμαία ωοτοκούν και τον Απρίλιο εμφανίζονται οι κινητές προνύμφες της πρώτης γενεάς. Η ανάπτυξη στο στάδιο του ακμαίου ολοκληρώνεται τέλη Ιουνίου-αρχές Ιουλίου, οπότε ακολουθεί ωοτοκία. Οι κινητές προνύμφες της δεύτερης γενεάς εμφανίζονται από τέλη Ιουλίου μέχρι τέλη Οκτωβρίου με μέγιστο τον Αύγουστο. Ο κύκλος επαναλαμβάνεται και μέσα Οκτωβρίου εμφανίζεται το μεγαλύτερο ποσοστό των κινητών προνυμφών τρίτης γενεάς, οι οποίες θα αναπτυχθούν σε προνύμφες δεύτερου σταδίου ή και ακμαία για να διαχειμάσουν. Παρατηρείται επικάλυψη γενεών ιδίως μεταξύ δεύτερης και τρίτης γενεάς. Το έντομο προτιμά συνήθως τα κάτω σκιαζόμενα και με πυκνό φύλλωμα μέρη της κόμης των δένδρων. Επίσης προτιμά την κάτω επιφάνεια των φύλλων, ενώ θεωρείται πολύ ευπαθές στον ζεστό και ξηρό καιρό.

Όπου ο πληθυσμός του εντόμου είναι υψηλός, συστήνονται ψεκασμοί εναντίον των κινητών προνυμφών ιδιαίτερα της πρώτης γενεάς, τον Απρίλιο, με κατάλληλα εντομοκτόνα. Εναντίον των ευαίσθητων σταδίων της δεύτερης και τρίτης γενεάς συστήνονται ψεκασμοί μέσα-τέλη Αυγούστου και μέσα Οκτωβρίου αντίστοιχα. Επιπλέον, συστήνεται αραίωμα της κόμης του δένδρου και αποφυγή υπερβολικής λίπανσης και άρδευσης.

Από τους σημαντικότερους εχθρούς της ελιάς

Ο δάκος συμπληρώνει 4-5 γενεές το χρόνο ανάλογα με την περιοχή. Το χειμώνα ο δάκος βρίσκεται ως νύμφη στο έδαφος ή ως «ακμαίο χειμώνα» ή ως προνύμφη σε προσβεβλημένο καρπό επάνω στο δένδρο. Την άνοιξη με την άνοδο της θερμοκρασίας δραστηριοποιείται η 1η γενεά του εντόμου. Αρχές έως μέσα Ιουλίου εμφανίζεται η 2η γενεά. Τα θηλυκά ωοτοκούν σε νέους πράσινους καρπούς. Δεν εναποθέτουν περισσότερα από ένα αυγό σε κάθε νύγμα, ενώ παρατηρούνται επίσης πολλά άγονα νύγματα. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες τρέφονται από την ανώριμη σάρκα, ανοίγοντας ακανόνιστες, επιμήκεις στοές σε βάθος. Όταν η προνύμφη ολοκληρώσει την ανάπτυξή της, μετακινείται προς την επιφάνεια του καρπού, όπου διευρύνει τη στοά και προετοιμάζει την έξοδό της ως ακμαίο ανοίγοντας χαρακτηριστική οπή, την οπή εξόδου (τρώγει τη σάρκα εσωτερικά αφήνοντας άθικτη την εφυμενίδα = «ψαρολεπίδα»). Στη συνέχεια νυμφώνεται και μετά από λίγες ημέρες σπάζει την «ψαρολεπίδα» και εξέρχεται ως ακμαίο από την οπή εξόδου. Τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω υψηλών θερμοκρασιών η δραστηριότητα του εντόμου είναι μειωμένη και παρατηρούνται σχετικά χαμηλά ποσοστά προσβολής. Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εμφανίζονται οι 3η και 4η γενεές αντίστοιχα. Με όψιμο καλοκαίρι μπορεί να ακολουθήσει και 5η γενεά (φθινοπωρινή). Στις φθινοπωρινές προσβολές, όταν ο καρπός έχει αυξηθεί σε μέγεθος και ο πληθυσμός του εντόμου έχει αυξηθεί, παρατηρούνται στον ίδιο καρπό περισσότερα από ένα νύγματα. Οι προνύμφες των φθινοπωρινών γενεών εξέρχονται από τους καρπούς και νυμφώνονται στο έδαφος.

Για την αντιμετώπιση του δάκου λαμβάνονται προληπτικά μέτρα. Το Υπουργείο Γεωργίας εκτελεί κάθε χρόνο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο δολωματικούς ψεκασμούς δακοκτονίας με εξειδικευμένα δακοκτόνα. Σκοπός αυτής της προληπτικής μεθόδου είναι η έλκυση και θανάτωση των ακμαίων του δάκου πριν τα θηλυκά ωριμάσουν και αρχίσουν να ωοτοκούν. Ο αριθμός και ο χρόνος εκτέλεσης των δολωματικών ψεκασμών εξαρτάται από την εξέλιξη του δακοπληθυσμού, η οποία παρακολουθείται με δακοπαγίδες.

Το κοκκοειδές αυτό έχει μοναδικό ξενιστή την ελιά.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του εντόμου αυτού είναι η παρουσία κηρογόνων πόρων στη ράχη. Επίσης, τα ενήλικα θηλυκά σχηματίζουν ωόσακκο. Συμπληρώνει 1 γενεά το χρόνο. Διαχειμάζει σαν ανεπτυγμένη προνύμφη (3ου σταδίου) στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Την άνοιξη μεταναστεύει στους κλαδίσκους όπου ενηλικιώνεται. Τα ακμαία θηλυκά ωοτοκούν τον Μάιο και σε μερικές ημέρες εκκολάπτονται οι νεαρές προνύμφες που εγκαθίστανται στα φύλλα και τα κλαδιά. Τον Οκτώβριο όλες οι νύμφες βρίσκονται στο 3ο στάδιο με το οποίο διαχειμάζουν.

Συνήθως οι πληθυσμοί του εντόμου είναι χαμηλοί και δεν προκαλούν σημαντικές ζημιές στην ελιά. Όπου υπάρχει πρόβλημα συνιστώνται ψεκασμοί με κατάλληλα σκευάσματα εναντίον των κινητών προνυμφών. Συνήθως οι ψεκασμοί που γίνονται για το λεκάνιο προστατεύουν την ελιά και από αυτό το κοκκοειδές. Επίσης, συνιστώνται κλαδέματα και αφαίρεση των προσβεβλημένων κλάδων.

Ξυλοφάγο έντομο της ελιάς

Είναι ένα μικρό μαύρο έντομο με κόκκινα πόδια και κεραίες. Ο φλοιοφάγος συμπληρώνει κατα κανόνα μια γενεά τον χρόνο. Διαχειμάζει σαν αναπτυγμένη προνύμφη μέσα στο νυμφικό θάλαμο στο άκρο της θυγατρικής στοάς. Την άνοιξη νυμφώνεται και τα ακμαία εξέρχονται τον Απρίλιο-Μάιο. Μετακινούνται στη βάση των νεαρών κλαδιών, όπου ανοίγουν τροφικά βοθρία. Αργότερα τα θηλυκά εισέρχονται κάτω από τον φλοιό, ορύσσουν τη μητρική στοά αναπαραγωγής και ωοτοκούν κατά μήκος της. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες ορύσσουν τις θυγατρικές στοές. Αναπτύσσονται αργά το φθινόπωρο και ανοίγουν στο άκρο της στοάς το νυμφικό θάλαμο, όπου θα διαχειμάσουν.

Συστήνεται να κόβονται και να καίγονται τα προσβεβλημένα κλαδιά. Επίσης τα δένδρα θα πρέπει να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, ενισχύοντάς τα με λιπάνσεις και αρδεύσεις. Για την καταπολέμηση των ακμαίων συστήνεται ψεκασμός με κατάλληλο εντομοκτόνο όταν εμφανίζονται.

Σκολύτης διαδεδομένος σε όλες τις χώρες της Μεσογείου.

Έχει μήκος 2-2.5 mm και χρώμα σκούρο καστανό, σχεδόν μαύρο. Ο φλοιοτρίβης συμπληρώνει 3 γενεές τον χρόνο, αλλά ο αριθμός των γενεών μπορεί να ποικίλει ανάλογα με την περιοχή. Διαχειμάζει ως ακμαίο μέσα στις στοές αναπαραγωγής. Τον Φεβρουάριο εξέρχεται και αναζητά τρυφερά κλαδιά, στη βάση των οποίων ανοίγει τα τροφικά βοθρία. Αργότερα τα θηλυκά επιλέγουν ημίξερα κλαδιά στα οποία εισέρχονται κάτω από τον φλοιό, ορύσσουν τη μητρική στοά και ωοτοκούν κατά μήκος της σε κελιά που κατασκευάζουν. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες ορύσσουν τις θυγατρικές στοές, κάθετα προς τη μητρική. Όταν συμπληρώσουν την ανάπτυξή τους, ανοίγουν στο άκρο της στοάς νυμφικό θάλαμο, όπου νυμφώνονται. Εξελίσσονται σε ακμαία και εξέρχονται ανοίγοντας κυκλική οπή στον φλοιό (Μάιος-Ιούνιος). Ο κύκλος επαναλαμβάνεται για τη δεύτερη γενεά (Ιούλιος-Αύγουστος) και για την τρίτη γενεά (Οκτώβριος-Νοέμβριος).

Συστήνεται να κόβονται και να καίγονται τα προσβεβλημένα κλαδιά. Επίσης τα δένδρα θα πρέπει να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, ενισχύοντάς τα με λιπάνσεις και αρδεύσεις. Για την καταπολέμηση των ακμαίων συστήνεται ψεκασμός με κατάλληλο εντομοκτόνο όταν εμφανίζονται.

Είναι πολυφάγο έντομο και προκαλεί ζημιές στα εσπεριδοειδή και την ελιά.

Είναι ένα μακρόστενο ημίπτερο, μήκους 7-8mm, με λεπτά και μακριά πόδια. Έχει 1 γενεά το χρόνο και διαχειμάζει στο στάδιο του αυγού σε σχισμές των κλαδιών. Την άνοιξη εμφανίζονται οι νύμφες οι οποίες κατεβαίνουν από τα δένδρα στο έδαφος και προσβάλλουν ποώδη φυτά, κυρίως τσουκνίδες. Από τα τέλη Μαρτίου ενηλικιώνονται και εγκαθίστανται στους οφθαλμούς και τις ταξιανθίες, από όπου απομυζούν φυτικούς χυμούς. Η ωοτοκία γίνεται από τέλη Απριλίου έως μέσα Ιουνίου.

Οι ψεκασμοί για τα άλλα εντομολογικά προβλήματα της ελιάς παρέχουν προστασία από την καλόκορη. Όπου όμως το έντομο προκαλεί αξιόλογη ζημιά, συστήνεται ψεκασμός με κατάλληλο εντομοκτόνο πριν την ανθοφορία.

Έντομο με μοναδικό ξενιστή την ελιά.

Το ενήλικο άτομο είναι κίτρινο και έχει μήκος 2,2-2,5mm. Έχει 1 ή 2 γενεές το έτος, ανάλογα με το αν η εαρινή γενεά αναπτύσσεται σε φύλλα ή σε ανθοταξίες. Διαχειμάζει σαν προνύμφη 2ου σταδίου στη στοά της, στα φύλλα της ελιάς και δραστηριοποιείται τέλος Ιανουαρίου. Όσες προνύμφες αναπτύσσονται σε φύλλα, στο τέλος του καλοκαιριού φτάνουν στο στάδιο διαχείμασης (προνύμφη 2ου σταδίου) και μπαίνουν σε διάπαυση. Αντίθετα, όσες αναπτύσσονται στους άξονες ταξιανθιών μεγαλώνουν γρηγορότερα και ενηλικιώνονται τον Μάϊο. Στην συνέχεια, τα θηλυκά ωοτοκούν και οι προνύμφες 2ου στάδιο διαχειμάζουν, συμπληρώνοντας 2 γενεές το χρόνο (ανθορυκτική - φυλλορυκτική).

Συνήθως η ζημιά από το έντομο αυτό δεν είναι τόσο σοβαρή ώστε να συστήνονται ειδικά μέτρα καταπολέμησης.

Θεωρείται πιθανός φορέας του δάκου και ευνοεί την εγκατάσταση του φυτοπαθογόνου μύκητα της βούλας (Camarosporium dalmaticum). Η παρουσία του εντόμου αυτού στην Ελλάδα είναι γνωστή από τις αρχές της δεκαετίας του '30 στην περιοχή της Στυλίδας και του Πηλίου. Εκτός από την Ελλάδα, το έντομο αυτό έχει διαπιστωθεί σε όλες τις ελαιοκομικές χώρες της Μεσογείου: Γαλλία, Ιταλία, Ισραήλ, Τυνησία κ.α.

Η νεαρή προνύμφη έχει χαρακτηριστικό ερυθροπορτοκαλί χρώμα. Το ενήλικο θηλυκό εμφανίζεται στους ελαιώνες την εποχή που αρχίζει η ωοτοκία του δάκου. Το θηλυκό δεν μπορεί να τρυπήσει τον καρπό της ελιάς για να ωοτοκήσει, γι'αυτό και ωοτοκεί σε οπές που προκαλούν έντομα και κυρίως ο δάκος. Εισάγει συνήθως 1 (σπανιότερα 2-3) στην οπή ωοτοκίας του δάκου, στο μεσοκάρπιο της ελιάς, όπου μέσα σε 24 ώρες εκκολάπτεται η προνύμφη. Η προνύμφη είναι μυκητοφάγος και περιστασιακά ζωοφάγος. Στην αρχή της ζωής της τρέφεται από τα ωά του δάκου, χωρίς όμως να έχει αναγκαία τροφική σχέση. Η ανεπτυγμένη προνύμφη εγκαταλείπει τους καρπούς και μπαίνει στο έδαφος όπου νυμφώνεται αφού υφάνει βομβύκιο. Από τον Ιούλιο έως τον Οκτώβριο συμπληρώνονται 3-4 γενεές και πλήρως ανεπτυγμένες προνύμφες της τελευταίας γενεάς μένουν στο έδαφος όπου και διαχειμάζουν.

Η σωστή και αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου περιορίζει το πρόβλημα.

Προσβάλλει νεαρά φυτά ελιά;

Η νεαρή προνύμφη είναι λευκή - διαφανής και στο τέλος πορτοκαλί - κίτρινη. Έχει συνήθως 2 γενεές το έτος, αλλά στην Κρήτη έχει διαπιστωθεί μία. Διαχειμάζει σαν ανεπτυγμένη προνύμφη στο έδαφος. Την άνοιξη ενηλικιώνεται και το θηλυκό εναποθέτει τα ωά του κατα ομάδες σε τραύματα ή σχισμές του φλοιού. Μέσα στο φλοιό, οι προνύμφες αναπτύσσονται σε ομαδική στοά και όταν συμπληρώσουν την ανάπτυξή τους εγκαταλείπουν τον κλαδίσκο (συνήθως από το σημείο ωοτοκίας), πέφτουν στο έδαφος όπου και θα διαχειμάσουν. Το ποσοστό των προσβεβλημένων κλαδίσκων είναι μεγαλύτερο σε περιοχές και εποχές με πολλές βροχές και χαλαζόπτωση.

Συστήνεται αφαίρεση και κάψιμο των προσβεβλημένων κλαδίσκων πριν φύγουν οι προνύμφες. Επίσης, θα πρέπει να αποφεύγονται οι τραυματισμοί στο φλοιό των δένδρων. Σε περιπτώσεις μεγάλης προσβολής συστήνονται ψεκασμοί με κατάλληλο εντομοκτόνο.

Αποτελεί σοβαρό εχθρό των εσπεριδοειδών και άλλων δένδρων (ελιά, φυστικιά, συκιά, αχλαδιά, μηλιά, δαμασκηνιά) και ορισμένων καλλωπιστικών θάμνων σε διάφορες περιοχές της χώρας μας.

Είναι ένα πολυφάγο έντομο. Το θηλυκό φέρει ασπίδιο, σχεδόν κυκλικό, το κέντρο του οποίου είναι κοκκινωπό. Το κοκκοειδές αυτό έχει 3 αλληλοκαλυπτόμενες γενεές το χρόνο διαχειμάζει σε όλα τα προνυμφικά στάδια και είναι ζωοτόκο. Την άνοιξη (Μάϊος) δραστηριοποιείται και η πρώτη γενεά εγκαθίσταται στα φύλλα, στους βλαστούς, σε κλάδους, στον κορμό και στους νεαρούς καρπούς. Τα επόμενα προνυμφικά στάδια είναι ακίνητα όπως και το ενήλικο θηλυκό. Πολύ ζεστός και ξηρός καιρός προκαλεί θάνατο σε αξιόλογο ποσοστό νεαρών προνυμφών.

Συστήνεται να γίνεται καταπολέμηση των ευαίσθητων ερπουσών νυμφών (Ιούνιο/Ιούλιο, Αύγουστο, Σεπτέμβριο/Οκτώβριο) με κατάλληλα εντομοκτόνα. Στα πλαίσια της ολοκληρωμένης καταπολέμησης, ο χρόνος επέμβασης καθορίζεται μετά από εκτίμηση του επιπέδου προσβολής με παγίδες ή εξέταση των καρπών και των άλλων φυτικών μερών. Επιπλέον, το έντομο αυτό έχει μεγάλο αριθμό αρπακτικών και παρασίτων, τα οποία περιορίζουν σημαντικά τον πληθυσμό του.

Αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα ξυλοφάγα λεπιδόπτερα στη χώρα μας. Η προνύμφη αυτού του εντόμου είναι ξυλοφάγος και πολυφάγος. Στην Ελλάδα προσβάλλει κυρίως την ελιά, την μηλιά, την αχλαδιά, την κερασιά, τη δαμασκηνιά, την κυδωνιά, την ροδακινιά, την βερυκοκιά, την μουριά, τη δρυ, την λεύκα, την ιτιά, τον πλάτανο κ.α.

Είναι ένα από τα πιο μεγαλόσωμα έντομα που προσβάλλουν τα δένδρα. Η προνύμφη του διακρίνεται όχι μόνο από το μέγεθος (μήκος: 0.8-1cm) αλλά και από τον χρωματισμό του σώματός της. Είναι κοκκινοκίτρινη στα πλάγια ένω επάνω κόκκινη. Ένα επίσης χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι οι μαύρες θωρακικές πλάκες και η μαύρη κεφαλική κάψα. Συμπληρώνουν 1 γενεά ανά 2-3 χρόνια ανάλογα με την περιοχή. Τα ακμαία εμφανίζονται τέλη άνοιξης-καλοκαίρι. Τα θηλυκά ωοτοκούν κάτω από τον φλοιό και τα ρυτιδώματα του κορμού και των κλαδιών. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες του κόσσου ανοίγουν αμέσως οπή εισόδου στο ξύλο δημιουργώντας ελλειπτικές στοές. Οι στοές είναι βαθιές και φτάνουν μέχρι την εντεριώνη. Στη συνέχεια, ανοίγουν νέα οπή εξόδου, όπου σχηματίζουν το νυμφικό θάλαμο για να νυμφωθούν.

Συστήνεται να κόβονται τα προσβεβλημένα κλαδιά και να καίγονται. Για επιτυχή καταπολέμηση του κόσσου απαιτείται προσδιορισμός του χρόνου εμφάνισης των ακμαίων στον ελαιώνα και της διάρκειας πτήσης. Η χρήση φερομονικών παγίδων βοηθά στον καθορισμό του κατάλληλου χρόνου επέμβασης. Όταν αποφασιστεί ψεκασμός είναι απαραίτητη η καλή κάλυψη κορμού και κλαδιών με το ψεκαστικό διάλυμα. Επίσης θανάτωση της προνύμφης δια μέσου της οπής και της στοάς μπορεί να επιτευχθεί με τη βοήθεια σύρματος είτε κλείνοντας τη στοά μετά από εισαγωγή εμποτισμένου βαμβακιού με εντομοκτόνο, εφ'οσον δεν είναι πολλές οι προσβολές.

Πολυφάγο είδος, με περίπου 150 ξενιστές. Απαντάται σε όλη την Ελλάδα και προκαλεί κυρίως ζημιές στην ελιά και στα εσπεριδοειδή.

Στην Ευρώπη το λεκάνιο αναπαράγεται παρθενογενετικά διότι το αρσενικό δεν έχει παρατηρηθεί. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του εντόμου είναι ο σχηματισμός ενός ανάγλυφου Η στη ραχιαία επιφάνεια του θηλυκού. Το λεκάνιο συμπληρώνει 1 γενεά το χρόνο, αλλά σε περιοχές με ευνοϊκό κλίμα και 2. Η 2η γενεά παρατηρείται κυρίως σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες και αρδευόμενους ελαιώνες, όπου ο ηπιότερος καιρός και η μεγαλύτερη υγρασία επιτρέπουν ταχύτερη ανάπτυξη. Το λεκάνιο διαχειμάζει ως ανώριμο ακμαίο ή αναπτυγμένη προνύμφη (ΙΙ και ΙΙΙ σταδίου). Την άνοιξη (Μάιο) τα θηλυκά ακμαία γεννούν παρθενογενετικά αυγά, που εκκολάπτονται Ιούλιο-Αύγουστο. Οι προνύμφες διανύουν τρία στάδια μέχρι να ολοκληρωθεί η ανάπτυξή τους. Το ζεστό και ξηρό καλοκαίρι η εξέλιξη των νυμφών επιβραδύνεται.

Συνιστώνται 1-2 ψεκασμοί Ιούλιο-Αύγουστο εναντίον των κινητών προνυμφών της πρώτης γενεάς με κατάλληλα σκευάσματα. Το επίκαιρο της επέμβασης είναι όταν έχει εκκολαφθεί το 50% των αυγών. Επίσης, λόγω του ότι το λεκάνιο έχει μεγάλο αριθμό φυσικών εχθρών και παρασίτων μειώνεται σημαντικά ο πληθυσμός του.

Έντομο που προσβάλει κυρίως την νεαρή βλάστηση

Η μαργαρόνια συμπληρώνει 5 γενεές το χρόνο (2: άνοιξη - αρχές καλοκαιριού + 3: καλοκαίρι - φθινόπωρο). Την άνοιξη τα θηλυκά ακμαία ωοτοκούν στα φύλλα και τις βλαστικές κορυφές. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες συνδέουν τα φύλλα με μετάξινα νημάτια και τρέφονται από αυτά. Στα πρώτα στάδια ζουν κατά ομάδες, ενώ αργότερα μεμονωμένα οπότε προξενούν μεγαλύτερης έκτασης ζημιά. Η ώριμη προνύμφη υφαίνει βομβύκιο και νυμφώνεται. Οι προνύμφες των θερινών γενεών εισέρχονται στους πράσινους καρπούς και τρέφονται από τη σάρκα. Μια προνύμφη μπορεί να προσβάλλει περισσότερους από έναν καρπούς. Η ώριμη προνύμφη εξέρχεται από τον καρπό και νυμφώνεται.

Όταν η μαργαρόνια αποτελεί πρόβλημα συστήνονται ψεκασμοί με κατάλληλα σκευάσματα εναντίον των νεαρών προνυμφών. Απαιτείται επίκαιρη επέμβαση σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των Γεωργ. Προειδοποιήσεων ως προς το επίπεδο του πληθυσμού και την καμπύλη πτήσεως των ακμαίων ιδιαίτερα της 1ης γενεάς.

Είναι ένα εξαιρετικά πολυφάγο έντομο. Προσβάλλει περισσότερα από 200 πολυετή φυτά. Συχνότερα εμφανίζεται στην ελιά, στα πυρηνόκαρπα και τα μηλοειδή.

Διαχειμάζει κυρίως ως ακμαίο και συμπληρώνει δύο γενεές τον χρόνο. Την άνοιξη (Απρίλιο) αρχίζει η ωοτοκία που διαρκεί 1,5-2 μήνες. Τον Μάιο εκκολάπτονται οι προνύμφες, που περιπλανώνται για μερικές ώρες και στη συνέχεια σταθεροποιούνται κι αρχίζουν να μυζούν χυμούς. Αργότερα αναπτύσσονται σε προνύμφες δεύτερου σταδίου, όπου γίνεται ο διαχωρισμός των φύλων. Τα ακμαία εξέρχονται Ιούλιο-Αύγουστο και ακολουθεί η ωοτοκία. Τέλη Αυγούστου-τέλη Σεπτεμβρίου εμφανίζονται οι κινητές προνύμφες της δεύτερης γενεάς. Επαναλαμβάνεται ο κύκλος και μέχρι τον Δεκέμβριο ολοκληρώνεται η ανάπτυξή τους σε ακμαία. Λόγω της μακράς περιόδου ωοτοκίας συμβαίνει επικάλυψη γενεών

Συστήνονται ψεκασμοί εναντίον των κινητών προνυμφών ιδιαίτερα της πρώτης γενεάς (τέλη Απριλίου-Μάιο) με κατάλληλα εντομοκτόνα σκευάσματα. Ψεκασμοί εναντίον των ευαίσθητων σταδίων γίνονται επίσης το καλοκαίρι και το φθινόπωρο (Αύγουστο-Σεπτέμβριο). Επιπλέον, λόγω της ύπαρξης πολλών φυσικών εχθρών είναι δυνατό να περιοριστεί με την εξαπόλυση παρασιτοειδών υμενοπτέρων.

Κοκοειδές που συναντάται στην ελιά στην περιοχή της Μεσογείου

Μεσογειακό είδος με μοναδικό ξενιστή την ελιά. Το θηλυκό είναι σφαιρικό, κλεισμένο μαζί με άλλα άτομα σε σκληρό προστατευτικό ασπίδιο, χρώματος γκρι. Απαντάται στις μασχάλες των κλαδίσκων ή σε τρύπες που έχουν ανοίξει σκολύτες. Τα αρσενικά είναι πτερωτά, καστανά, μήκους 1mm και προτιμούν να εγκαθίστανται στα φύλλα. Διαχειμάζει κυρίως ως ακμαίο και συμπληρώνει 1-2 γενεές το χρόνο, ανάλογα την περιοχή. Στο μονοετή κύκλο, η ωοτοκία αρχίζει τον Μάρτιο και συνεχίζεται μέχρι τον Αύγουστο. Οι νεαρές νύμφες εμφανίζονται αρχές Απριλίου και αναπτύσονται την θερμή εποχή του έτους. Στον κύκλο με 2 γενεές, τα ακμαία εμφανίζονται τον Αύγουστο και ωοτοκούν μέχρι και το Σεπτέμβριο. Η 1η γενεά διαρκεί 5 μήνες και η 2η 7 μήνες.

Συνήθως οι ζημιές δεν έχουν οικονομικό ενδιαφέρουν. Η αντιμετώπιση βασίζεται σε καλλιεργητικά μέτρα, τα οποία στοχεύουν στη διατήρηση των δένδρων σε καλή κατάσταση, στην αποφυγή τραυμάτων στους κλαδίσκους, στην συστηματική καταπολέμηση άλλων εντόμων εχθρών όπως το λεκάνιο και ο φλοιοτρίβης, των μυκήτων που εξασθενούν το δένδρο (κυκλοκόνιο). Επίσης, συστήνεται αφαίρεση και κάψιμο των προσβεβλημένων κλαδίσκων, προτού αρχίσουν οι εκκολάψεις, κλαδεύματα και ορθολογική άρδευση και λίπανση. Όταν υπάρχει πρόβλημα συστήνονται ψεκασμοί με κατάλληλα εντομοκτόνα σκευάσματα εναντίον των κινητών προνυμφών.

Η κοινή ονομασία του εντόμου οφείλεται στις χαρακτηριστικές λευκές κηρώδεις εκκρίσεις που καλύπτουν το σώμα των προνυμφών και τα προσβεβλημένα όργανα. Οι εκκρίσεις αυτές προέρχονται από αδένες που βρίσκονται στο πίσω μέρος της κοιλίας. Είναι διαδεδομένο σε όλες τις ελαιοκομικές περιοχές της Μεσογείου και έχει αποκλειστικό ξενιστή την ελιά.

Διαχειμάζει ως ακμαίο στις μασχάλες των βλαστών και των μίσχων των φύλλων και την άνοιξη ωοτοκεί στους εκτυσσόμενους οφθαλμούς ή στις ταξιανθίες. Οι εκκολαπτόμενες νύμφες εγκαθίστανται σε φύλλα και άνθη σχηματίζοντας βαμβακώδεις αποικίες, όπου ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους σε ακμαία. Έχει 1 γενεά το χρόνο, αλλά ο αριθμός των γενεών μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής. Σε ξηροθερμικές περιόδους παρατηρείται καταστροφή των ωών και των νυμφών.

Οι ψεκασμοί για τα άλλα εντομολογικά προβλήματα της ελιάς παρέχουν προστασία και από την ψύλλα.

Θεωρείται δευτερεύοντως σημασίας εχθρός της ελιάς, παρ'όλο που μερικές φορές συναντιέται σε υψηλούς πληθυσμούς.

Το ασπίδιο είναι πολύ στενόμακρο, λευκό, μήκους 1mm. Η βιολογία αυτού του κοκκοειδούς δεν έχει μελετηθεί πλήρως. Στην Αττική έχει μία και μισή γενεά το έτος, με διαχειμάζοντα στάδια κυρίως προνύμφες 1ου και 2ου σταδίου. Ενήλικα θηλυκά με ωά παρατηρήθηκαν από τέλη Μαϊου-μέσα Ιουνίου έως τέλη Αυγούστου - Σεπτεμβρίου.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις αναπτύσσει τοπικά υψηλούς πληθυσμούς αλλά συνήθως δεν απαιτείται καταπολέμηση.

Από τους πιο σοβαρούς εντομολογικούς εχθρούς στην ελιά.

Ο πυρηνοτρήτης συμπληρώνει 3 γενεές το χρόνο. Διαχειμάζει ως προνύμφη φυλλόβιας γενεάς μέσα στις στοές που ανοίγει στα φύλλα, όπου υφίσταται 4 εκδύσεις (Σεπτέμβριος-Φεβρουάριος). Προνύμφη 1ης ηλικίας -> πρωτογενής στοά, Προνύμφη 2ης ηλικίας -> δευτερογενής στοά, Προνύμφη 3ης ηλικίας -> τριτογενής στοά, Προνύμφη 4ης ηλικίας -> ανοικτή στοά. Η προνύμφη της τελευταίας ηλικίας κυκλοφορεί ελεύθερα στο φύλλωμα και προσβάλλει τις βλαστικές κορυφές και οφθαλμούς της ελιάς. Τελικά συνδέει τα προσβεβλημένα όργανα με μετάξινα νήματα και σχηματίζει βομβύκιο, όπου χρυσαλλιδώνεται. Από τέλη Μαρτίου και όλο τον Απρίλιο εμφανίζονται τα ακμαία της ανθόβιας γενεάς. Τα θηλυκά ωοτοκούν στον κάλυκα κατά προτίμηση κιτρινοπράσινων, κλειστών ανθέων ελιάς («κρόκιασμα»). Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες εισέρχονται στο άνθος και τρέφονται από το εσωτερικό του. Τα προσβεβλημένα άνθη συνδέονται με νημάτια, όπου η προνύμφη χρυσαλλιδώνεται. Τον Ιούνιο εμφανίζονται τα ακμαία της καρπόβιας γενεάς και τα θηλυκά ωοτοκούν στον κάλυκα νεαρών καρπών με γαλακτώδες ενδοσπέρμιο (όχι ξυλοποιημένο). Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες εισέρχονται από τον ποδίσκο στην σάρκα και προχωρούν στον πυρήνα από το εσωτερικό του οποίου τρέφονται. Κατά την είσοδό τους τραυματίζουν τον ποδίσκο ή τις αγγειώδεις δεσμίδες που τον συνδέουν με τον νεαρό καρπό, ο οποίος σταματά να αναπτύσσεται, ξηραίνεται απότομα ή βαθμιαία, ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξής του, μαυρίζει και τελικά πέφτει («πιπέρι», «καλογρί»). Τον Σεπτέμβριο ολοκληρώνεται η ανάπτυξη των προνυμφών, οπότε ανοίγουν τρύπα στον πυρήνα κι εξέρχονται, σχηματίζουν βομβύκιο και χρυσαλλιδώνονται επάνω στο δένδρο. Κατά την έξοδό της η προνύμφη τραυματίζει τους ιστούς στο σημείο πρόσφυσής τους στον ποδίσκο και οι καρποί πέφτουν. Όταν ο καρπός έχει πέσει σε νεαρό στάδιο η ώριμη προνύμφη εξέρχεται και νυμφώνεται στο έδαφος. Τα θηλυκά ακμαία της φυλλοφάγου γενεάς ωοτοκούν στα φύλλα κι οι εκκολαπτόμενες προνύμφες εισέρχονται στο εσωτερικό και σχηματίζουν τις στοές.

Συνιστώνται ψεκασμοί εναντίον της ανθόβιας γενεάς στο «κρόκιασμα» και εναντίον της καρπόβιας γενεάς στο «σκάγι» και σύμφωνα με τις Γεωργικές Προειδοποιήσεις.

Έντομο της Αν.Μεσογείου και προσβάλλει μόνο την ελιά.

Το έντομο είναι ρυγχοφόρο, χρώματος καστανοκόκκινου και καλύπτεται από χνούδι στη νωτιαία περιοχή. Συμπληρώνει μια γενεά ανα δύο έτη. Διαχειμάζει ως ανεπτυγμένη προνύμφη στο έδαφος τον πρώτο χειμώνα και σαν ακμαίο στο έδαφος τον επόμενο. Την άνοιξη εξέρχεται και αρχίζει να τρέφεται από τα φύλλα και τις τρυφερές κορυφές. Αργότερα μετακινείται στους καρπούς, όπου τρυπά τον πυρήνα που δεν έχει ξυλοποιηθεί ακόμα και τρέφεται από το γαλακτώδες ενδοσπέρμιο. Τον Ιούλιο τα θηλυκά ωοτοκούν στον ξυλοποιημένο πυρήνα μη προσβεβλημένων καρπών και οι εκκολαπτόμενες προνύμφες τον διατρυπούν και τρέφονται από το εσωτερικό του. Το φθινόπωρο, όταν έχουν ολοκληρώσει την ανάπτυξή τους ανοίγουν τρύπα στον καρπό, εξέρχονται και πέφτουν στο έδαφος, όπου νυμφώνονται. Εκεί παραμένει μέχρι το επόμενο καλοκαίρι ή τις αρχές του επόμενου φθινοπώρου. Γίνεται η νύμφωση και η ενηλικίωση τον χειμώνα, όπου θα διαχειμάσουν.

Στις περιοχές όπου εμφανίζονται συχνά προσβολές από ρυγχίτη, συστήνονται ψεκασμοί με κατάλληλα εντομοκτόνα αμέσως μετά την άνθηση, την εποχή που εξέρχεται από το έδαφος. Επίσης, η καλλιέργεια του εδάφους συντελεί στη μείωση των πληθυσμών του ρυγχίτη, δεδομένου ότι μεγάλο μέρος του βιολογικού του κύκλου είναι μέσα στο έδαφος. Σε περιοχές που το έντομο εμφανίζει πληθυσμιακές εξάρσεις, θα πρέπει να δημιουργηθεί σύστημα παγίδευσης των τέλειων εντόμων κατά την πρώτη τους εμφάνιση την άνοιξη (π.χ. τίναγμα των κλάδων νωρίς το πρωϊ και συλλογή των ενηλίκων που πέφτουν σε κατάλληλο ύφασμα).

Προσβάλει την ελιά

Έχει 3 γενεές τον χρόνο, ενώ σε θερμότερες περιοχές και 4. Διαχειμάζει ως ακμαίο στις στοές που έχουν ανοίξει ξυλοφάγα έντομα ή σε καρκινώματα στα κλαδιά και την άνοιξη ωοτοκεί στις ίδιες θέσεις. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες της πρώτης γενεάς εγκαθίστανται στους τρυφερούς βλαστούς και τις ταξιανθίες και αρχίζουν να τρέφονται.Εξελίσσονται σε ακμαία, ακολουθεί ωοτοκία στην κάτω επιφάνεια των φύλλων κι εμφάνιση των προνυμφών της δεύτερης γενεάς, οι οποίες εγκαθίστανται και στους νεαρούς καρπούς. Τα ακμαία της γενεάς αυτής αναστέλλουν τη δραστηριότητά τους τους μήνες Αύγουστο-Σεπτέμβριο λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Νέες ωοτοκίες λαμβάνουν χώρα τέλη Σεπτεμβρίου-αρχές Οκτωβρίου και οι εκκολαπτόμενες προνύμφες προσβάλλουν φύλλα και καρπούς. Εξελίσσονται σε ακμαία, τα οποία θα διαχειμάσουν.

Όταν υπάρχει ιδιαίτερο πρόβλημα συστήνονται ψεκασμοί με κατάλληλο εντομοκτόνο στην αρχή της άνοιξης πριν αρχίσουν τα ενήλικα που έχουν διαχειμάσει να ωοτοκούν. Επίσης συστήνεται να διατηρούνται τα δένδρα σε καλή κατάσταση και να προστατεύονται από προσβολές ξυλοφάγων εντόμων.

Πολυφάγο, ξυλοφάγο έντομο που προσβάλλει πολλά καρποφόρα δένδρα και κυρίως την αχλαδιά, την μηλιά και την ελιά. Στην ηπειρωτική Ελλάδα ζημιώνει κυρίως τα μηλοειδή, ενώ σε πιο θερμές περιοχές (νησιά Αν.Αιγαίου, Δωδεκάνησα) την ελιά.

Το ενήλικο είναι σχετικά μεγάλου μεγέθους (2,5-3cm μήκος). Η προνύμφη είναι υπόλευκη, κίτρινη με μαύρες κηλίδες και φτάνει σε μήκος 6 cm περίπου. Έχει 1 γενεά ανά 2-3 χρόνια ανάλογα με την περιοχή. Διαχειμάζει σαν προνύμφη μέσα στον κορμό του δένδρου. Τα ακμαία εμφανίζονται τέλη άνοιξης-καλοκαίρι. Τα θηλυκά ωοτοκούν κάτω από τον φλοιό και τα ρυτιδώματα του κορμού και των κλαδιών. Οι εκκολαπτόμενες προνύμφες της ζευζέρας περιπλανώνται στην αρχή στους νεαρούς βλαστούς πριν αρχίσουν να εισδύουν στο ξύλο, σχηματίζοντας στοές. Οι στοές έχουν φορά από κάτω προς τα πάνω και σχήμα ελικοειδές, είναι βαθιές και φτάνουν μέχρι την εντεριώνη. Όταν οι προνύμφες της ζευζέρας ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους επιστρέφουν από την ίδια στοά προς την επιφάνεια του κορμού ή των κλαδιών, διευρύνουν την αρχική οπή εισόδου και σχηματίζουν νυμφικό θάλαμο, όπου νυμφώνονται την επόμενη άνοιξη.

Συστήνεται να κόβονται τα προσβεβλημένα κλαδιά και να καίγονται. Για επιτυχή καταπολέμηση της ζευζέρας απαιτείται προσδιορισμός του χρόνου εμφάνισης των ακμαίων στον ελαιώνα και της διάρκειας πτήσης. Η χρήση φερομονικών παγίδων βοηθά στον καθορισμό του κατάλληλου χρόνου επέμβασης. Όταν αποφασιστεί ψεκασμός είναι απαραίτητη η καλή κάλυψη κορμού και κλαδιών με το ψεκαστικό διάλυμα. Επίσης θανάτωση της προνύμφης δια μέσου της οπής και της στοάς μπορεί να επιτευχθεί με τη βοήθεια σύρματος είτε κλείνοντας τη στοά μετά από εισαγωγή εμποτισμένου βαμβακιού με εντομοκτόνο, εφ'οσον δεν είναι πολλές οι προσβολές.