Τα φυτά τομάτας που έχουν προσβληθεί από την ίωση του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων, εμφανίζουν μειωμένη ανάπτυξη (νανισμό) και φύλλα μικρά, κατσαρωμένα με περισσότερο ή λιγότερο αποχρωματισμένη περιφέρεια (χλώρωση).
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται έντονα στα φύλλα που αναπτύσσονται μετά την εγκατάσταση του ιού στο φυτό, ενώ αντίθετα η παλαιότερη βλάστηση δεν παρουσιάζει ιδιαίτερη παραμόρφωση ή αλλαγή χρώματος. Οι βλαστικές κορυφές επηρεάζονται έντονα. Η επίδραση στην παραγωγή εξαρτάται πολύ από το στάδιο της καλλιέργειας, κατά το οποίο έγινε η μόλυνση. Αν αυτό γίνει πριν τα φυτά δέσουν καρπούς, η ανάπτυξη περιορίζεται, χάνουν την ζωντάνια τους, δεν σχηματίζονται καρποί πέρα από τον πρώτο σταυρό κι αυτοί καθυστερούν, έχουν δε μεταχρωματισμούς. Η απώλεια παραγωγής μπορεί να φθάσει το 70-80% στο θερμοκήπιο. Τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά το 1964 στο Ισραήλ, αλλά μόνο το 1988 αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για ίωση. Η ασθένεια παρουσιάζεται σε όλες τις χώρες της Μεσογειακής λεκάνης , στην ΝΑ Ασία και στην Αφρική και μπορεί να λάβει τέτοια σοβαρότητα, ώστε να κάνει απαγορευτική την καλλιέργεια της τομάτας στις περιοχές, όπου έχει εξαπλωθεί. Στην γειτονική μας Ιταλία η ασθένεια εμφανίστηκε το 1991. Στη χώρα μας πρωτοεμφανίστηκε σε θερμοκήπια της Κρήτης και άρχισε να εξαπλώνεται από την καλλιεργητική περίοδο του 2000. Ο ιός του κίτρινου καρουλιάσματος των φύλλων στις τομάτες μεταδίδεται με τον αλευρώδη Bemisia tabaci και η εμφάνιση της ασθένειας συνδέεται με αυξημένους πληθυσμούς αυτού του εντόμου.
Φορείς του ιού γίνονται τόσο τα ακμαία όσο και οι νύμφες και τον προσλαμβάνουν διαμέσου της διατροφής τους σε μολυσμένα φυτά, τα οποία μπορεί να είναι αυτοφυή (ζιζάνια) όπως π.χ. ο τάτουλας, η αγριοτομάτα ή στύφνος, ο ζωχός, το τραχύ βλήτο, η λουβουδιά. Ο αλευρώδης προσλαμβάνει τον ιό αφού απομυζήσει χυμούς από μολυσμένα φυτά για 15-30 λεπτά της ώρας. Στη συνέχεια, πριν αποκτήσει την ικανότητα να μεταδίδει την ίωση απαιτείται χρόνος επώασης γύρω στις 20 ώρες. Ο χρόνος αυτός χρειάζεται για να εγκατασταθεί ο ιός στο κυκλοφοριακό σύστημα του εντόμου και να αρχίσει να αναπαράγεται. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η ικανότητα του αλευρώδους να μεταδίδει τον ιό αυξάνεται όσο αυξάνεται ο χρόνος που διατρέφεται σε μολυσμένα φυτά και φθάνει το μέγιστο επίπεδο στις 24 ώρες από την πρόσληψή του. Τελευταίες μελέτες έχουν δείξει επίσης ότι ο ιός φθάνει το μέγιστο επίπεδο αναπαραγωγής του μέσα στον οργανισμό του εντόμου 108 ώρες μετά την πρόσληψή του. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι νύμφες του αλευρώδους που είναι φορείς του ιού αποκτούν την ικανότητα να τον μεταδώσουν μόνο όταν γίνουν ακμαία. Τα θηλυκά άτομα έχουν μεγαλύτερη ικανότητα μετάδοσης από ό,τι τα αρσενικά. Σύμφωνα με όσα περιγράφηκαν ο ιός του κίτρινου καρουλιάσματος μεταδίδεται με έμμονο τρόπο, ώστε παρέχεται δυνατότητα πρόληψης εμφάνισης της ασθένειας με έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του αλευρώδους. Η ίωση του κίτρινου καρουλιάσματος δεν μεταδίδεται με τον κοινό αλευρώδη Trialeurodes vaporariorum, ούτε με μηχανικά μέσα ούτε με τον σπόρο.
Αντιμετώπιση:
Η αντιμετώπιση αυτής της ασθένειας βασίζεται στην πρόληψη και στην ελαχιστοποίηση με διάφορα μέσα και μέτρα του κινδύνου μετάδοσης της ίωσης στο θερμοκήπιο.
1. Απαραίτητος είναι ο διαρκής έλεγχος της καλλιέργειας μέσα στο θερμοκήπιο.
2. Η καταστροφή των ζιζανίων μέσα αλλά και ιδιαίτερα έξω και γύρω από το θερμοκήπιο περιορίζει την ανάπτυξη πληθυσμών του αλευρώδους σε αυτοφυή φυτά και απομακρύνει τυχόν εστίες μόλυνσης με τον ιό (ζιζάνια μολυσμένα με τον ιό, όπου θα τραφεί ο αλευρώδης και θα γίνει φορέας μετάδοσης της ασθένειας στην καλλιέργεια).
3. Η χρήση εντομοστεγών διχτυών περιορίζει την είσοδο αλευρωδών στο θερμοκήπιο.
4. Η προσαρμογή του χρόνου φύτευσης και η τήρηση απόστασης χρονικά της μιας καλλιέργειας από την επόμενη δίνει την δυνατότητα να "καθαρίσει" το θερμοκήπιο από υπάρχουσα προσβολή από αλευρώδη και να αποφύγουμε στη συνέχεια υψηλές προσβολές από το έντομο.
5. Η χρήση παγίδων μέσα στο θερμοκήπιο μειώνει τον πληθυσμό του αλευρώδους.
6. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στην παρακολούθηση της ανάπτυξης πληθυσμού του αλευρώδους μέσα στο θερμοκήπιο και της πίεσης προσβολής από το έντομο σε συνδυασμό με τα στοιχεία βιολογίας, την εποχή του έτους και τις καιρικές συνθήκες (ευνοϊκές ή όχι για την γρήγορη ανάπτυξη πληθυσμού) καθώς και το στάδιο της καλλιέργειας, από το οποίο εξαρτάται η εξέλιξη και η βαρύτητα της ασθένειας , αν αυτή ξεκινήσει να αναπτύσσεται.
7. Η ανάπτυξη της καλλιέργειας από υγιή φυτάρια (δηλαδή που δεν είναι ήδη ιωμένα από το σπορείο) είναι επίσης σημαντικός παράγοντας πρόληψης ανάπτυξης της ασθένειας στο θερμοκήπιο.
8. Η διατήρηση του θερμοκηπίου "καθαρού" από τον αλευρώδη (καμμία προσβολή ή διατήρηση του πληθυσμού σε χαμηλά επίπεδα) είναι η καλύτερη μέθοδος αποφυγής της ασθένειας. Σε αυτό βοηθούν όλα τα μέτρα ελέγχου και πρόληψης που αναφέρθηκαν ήδη. Ο συνδυασμός αυτών με την εφαρμογή Confidor με το νερό του ποτίσματος, νωρίς, λίγο μετά την μεταφύτευση, παρέχει στα φυτά από την αρχή της ανάπτυξής τους την απαιτούμενη προστασία από τον αλευρώδη και στη συνέχεια για μεγάλο χρονικό διάστημα (20-25 ημέρες) και δεν επιτρέπει την ανάπτυξη πληθυσμών από το έντομο σε επικίνδυνα επίπεδα.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι σε χώρες όπου η ασθένεια δεν είναι καινούργια και υπάρχει ήδη εμπειρία στην αντιμετώπισή της με βάση αποτελέσματα εφαρμοσμένης έρευνας, όπως π.χ στο Ισραήλ, έχει βρεθεί, ότι η αποτελεσματικότερη μέθοδος είναι τα μέτρα υγιεινής και πρόληψης μέσα στο θερμοκήπιο σε συνδυασμό με εφαρμογές Confidor με το νερό του ποτίσματος για προστασία μακράς διαρκείας στην καλλιέργεια Αυτό δήλωσε εξάλλου και ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Γεωργίας του Ισραήλ στον επίλογο της σχετικής παρουσίασης, στην ειδική εκδήλωση που έγινε το 2000 στο Αγαδίρ του Μαρόκου, με θέμα την ανάπτυξη στρατηγικής για την αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής ίωσης στις τομάτες.
Τομέας Φυτοπροστασίας
Bayer Ελλας ΑΒΕΕ
Πηγές: Conti, Μ. et al: I principali virus delle piante ortive , Milano 1996
Yunis, H., Naot, O. :Strategy of Whitefly and TYLCV Control in Tomatoes in Israel, Agadir, Morocco (Presentation 4/7/2000)